Araşdırmalar bağırsaq sağlamlığının xolesterin səviyyələrindən ruh sağlamlığına qədər bir çox şeylə əlaqəli ola biləcəyini göstərir.
Bağırsağımızın bədənimizdəki rolu haqqında məlumatlar artdıqca, bağırsaq sağlamlığımızı yaxşılaşdırmaq istəyimiz də artır. Polaris Market Research-ün məlumatlarına görə, qlobal probiotik bazarı 2021-ci ildə təxminən 60 milyard dollara çatıb və 2030-cu ilə qədər hər il 7%-dən çox böyüməsi gözlənilir. Bəs bağırsaq sağlamlığı niyə vacibdir və öz bağırsaq sağlamlığınızı necə yaxşılaşdıra bilərsiniz?
Sağlam bağırsaq necə müəyyən edilir?
Kompleks quruluşu səbəbindən, sağlam bağırsağı müəyyən etmək digər orqanlar qədər asan deyil və bağırsaq sağlamlığını ölçmək üçün istifadə edilə biləcək vahid bir vasitə yoxdur. Bağırsağımız mikroblarla doludur. Əslində, bu qədər çox mikrob ehtiva edir ki, hamısını bir yerə yığa bilsək, 1,8 kilodan daha ağır olardı.
Bağırsaq tərkibinin hər bir qramında 100 milyard bakteriya mövcuddur.
Oksford Universitetində bağırsaq və beyin arasındakı əlaqəni araşdıran Dr. Katerina Conson deyir ki, sağlam bağırsaq daha müxtəlif mikrob topluluğuna (mikrobiyom) sahib olmağa meyillidir.
Dr. Conson bununla birlikdə mikrobiyom elminin hələ də nisbətən yeni bir sahə olduğunu, yəni sağlam bağırsağın tam olaraq nə kimi göründüyünü ətraflı şəkildə bilmədiyimizi qeyd edir.
Conson, "Mikrobiyomlarımız çox müxtəlifdir və hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Minlərlə fərqli növ (və növlər daxilində alt növlər) mövcuddur və onların çoxunun funksiyasını bilmirik," deyir.
Sağlam bağırsaq niyə vacibdir?
Dr. Conson, bağırsağın "bədənin demək olar ki, hər orqanına" təsir edə biləcəyini deyir.
Beyin və bağırsaq arasında bağırsaq-beyin oxu adlanan güclü bir ünsiyyət sistemi mövcuddur. Hər biri digəri üçün vacibdir. Araşdırmalar göstərir ki, bağırsaq mikrobiyomu olmadıqda beyin inkişafı anormal olur.
Bəzən bağırsaq ikinci beyin kimi adlandırılır; bakteriyalar bağırsaqdakı 100 milyon neyron vasitəsilə davranışlarımıza təsir göstərə bilir.
Neyronlar beynimizdə və mərkəzi sinir sistemimizdə yerləşən və bədənimizə necə davranmalı olduğunu bildirən hüceyrələrdir.
Bağırsağımız beyində olan serotonin kimi neyrotransmitterlər istehsal edərək ruh sağlamlığımızı tənzimləmədə rol oynaya bilir.
Bağırsağın ən çox tanınan xüsusiyyəti isə qidalardakı qida maddələrinin bədənə qəbul edilməsini təmin etməsidir.
Hindistanda gastroenteroloq olan Dr. Venkatraman Krişna, "Nəcis vasitəsilə su və mineral itirə bilmərik," deyir.
Bağırsaq Sağlamlığı Həkimi olaraq tanınan Dr. Megan Rossi, bağırsaq mikroblarının balanssızlığının kardiovaskulyar və tənəffüs yolları xəstəliklərindən revmatoid artrit kimi immun sistem xəstəliklərinə qədər 70-dən çox fərqli xroniki sağlamlıq vəziyyəti ilə əlaqəli olduğunu söyləyir.
Dr. Rossi, immun hüceyrələrimizin təxminən 70%-nin bağırsaqda yaşadığını və bağırsağın immun sistemi ilə "daim ünsiyyət" halında olduğunu qeyd edir.
Rossi bu səbəblə "bağırsaq sağlamlığı daha yaxşı olan insanların immun sistemlərinin daha davamlı olduğunu" bildirir.
### Bağırsaq sağlamlığınızı necə yaxşılaşdıra bilərsiniz?
Amerikan Bağırsaq Layihəsinin 2018-ci ildə apardığı bir araşdırmadan sonra mütəxəssislər daha müxtəlif bir bağırsaq mikrobiyomu üçün insanlara həftədə ən azı 30 fərqli bitki yeməyi tövsiyə etməyə başladılar.
Bura yalnız meyvə və tərəvəzlər deyil, toxumlar, ədviyyatlar və qoz-fındıq da daxildir.
Dr. Rossi daha çox müxtəliflik əldə etmək üçün yemək reseptlərində kiçik dəyişikliklər etməyi və supermarketdə fərqli meyvələr axtarmağı tövsiyə edir.
Rossi, "Yulafın yarısını bişmiş kinoa ilə əvəz edərək və ya üstünə qarışıq meyvələr və toxumlar əlavə edərək səhər yeməyinizi zənginləşdirə bilərsiniz. Həftəlik bolonez soslu makaronunuzda da ətin bir hissəsini liflə zəngin mərciməklə əvəz edə bilərsiniz," deyir.
Yetkinlərin gündə 30 qram lif qəbul etməsini tövsiyə edən İngiltərə Milli Səhiyyə Xidmətinə görə, liflə zəngin bir pəhriz daha tox hiss etməyə və həzmə kömək edir, həmçinin qəbizliyin qarşısını alır.
Ağ çörək əvəzinə kəpəkli və ya taxıllı çörəklərə üstünlük vermək və qəhvəyi düyü və ya kəpəkli makaron seçmək də lif qəbulunu artırır. Digər lif mənbələri arasında soyulmamış kartof və lobya, mərcimək və ya noxud kimi paxlalılar yer alır.
Prebiyotik qidaların (fərqli lif və karbohidrat növləri) bağırsaqdakı dost bakteriyaların böyüməsini təşviq etdiyi də müəyyən edilir. Bunlara misal olaraq banan, soğan və yaşıl soğan, sarımsaq, kələm, pırasa, yulaf, qulançar, nektarin, yaban mersini və qreyfurt göstərilə bilər.
Pakistanda gastroenteroloq olan Dr. Hanişa Khemani, iyirmili yaşlarda "balanslı, qida baxımından zəngin bir pəhrizin uzunmüddətli sağlamlıq üçün çox vacib" olduğunu söyləyir.
"Bu kritik dövrdə edilən pəhriz seçimləri xroniki xəstəliklərə tutulma riskini, əqli və idrak sağlamlığını təsir edə bilər və gələcək illərdə ümumi fiziki rifahı formalaşdıra bilər."
London King’s College-dən professor Tim Spector, aralıqlı orucun və ya şam yeməyi ilə səhər yeməyi arasında ən azı 12 saatlıq bir boşluq buraxmağın da bağırsaq mikrobları üçün faydalı ola biləcəyini deyir.
Hansı qidalar bağırsaq sağlamlığı üçün pisdir?
Dr. Krişna, həddindən artıq emal olunmuş qidaların, alkoqol və tütün istifadəsinin bağırsaq üçün faydalı olmadığını bildirir.
Yüksək dərəcədə emal olunmuş qidalar “yaxşı” bakteriyaları basqılayan və ya “pis” bakteriyaları artıran maddələr ehtiva edir.
Digər tərəfdən, stres də bağırsağımıza təsir edir və reflü və xoranı artıra bilir.
Dr. Conson, daha çox stres altında olan insanların daha az müxtəlif mikrobiyomlara sahib olma meylində olduğunu qeyd edir.
### Probiyotiklər və bağırsaq sağlamlığı testləri işə yarayırmı?
Mütəxəssislər probiyotiklərin müəyyən bir məqsəd üçün istifadə edildikdə işə yaraya biləcəyini deyirlər.
Dr. Megan Rossi, "Doğru şəraitdə, doğru probiyotik növünü, doğru müddət ərzində qəbul etməyiniz lazımdır," deyir və davam edir:
"Bu gün rəflərdə gördüyünüz bir probiyotik məhsulunun bağırsaq sağlamlığını yaxşılaşdıracağını göstərən heç bir sübut yoxdur və bizə deyilənlərin əksinə olaraq, probiyotiklərin hər gün qəbul edilməsi lazım deyil."
Bəzi ölkələrdə şirkətlər nəcis nümunənizi laboratoriyada araşdırılmaq üçün göndərdiyiniz müxtəlif bağırsaq sağlamlığı testləri təklif edir.
Dr. Rossi bu testlərin bəzi şirkətlərin iddia etdiyi faydaları təmin etmədiyini, lakin bağırsaq mikroblarınızın müxtəlifliyi haqqında fikir verə biləcəyini söyləyir.
İngilis həkim və TV aparıcısı Dr. Xand, bu məhsullarda ödənilən pulun qarşılığını almağın çətin olacağı barədə həmfikirdir.
- Hizbullahın zəifləməsi ilə Suriyada savaş alovlandı
- İrəvan Tiflisdən fərqli yol tutub: Bakı nə deyirsə… - Köçəryan
- Şok: İsrail Suriyaya irəliləyir - Türkiyə ordusu girəcək?
- Qrehemdən inanılmaz: ABŞ Ukraynada sərvət uğrunda vuruşur
- Paşinyan “O olmasın, bu olmasın”ı dinlədi - Video
- ABŞ niyə Bakını alqışlamağa məcbur oldu?
- DTX 70 kq qızılla saxlanılan diplomatla bağlı - Məlumat yaydı
- Bu uşaqlara 6000 manat birdəfəlik müavinət veriləcək